Ε.Ο.Κ.Α.
Έναρξη του Αγώνα την 1η Απριλίου 1955
Έναρξη του Αγώνα την 1η Απριλίου 1955
ΕΝΩΣΙΣ
Στις 15 Ιανουαρίου 1950, η Εθναρχούσα Εκκλησία Κύπρου πραγματοποίησε Δημοψήφισμα, στο οποίο ο Ελληνικός Κυπριακός λαός ψήφισε την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, σε ποσοστό 95,7%. Οι Άγγλοι, όμως, τήρησαν και πάλι αρνητική στάση. Στις 28 Ιουλίου 1954, ο Υφυπουργός Αποικιών, Χένρυ Χόπκινσον, ανέφερε στη Βουλή των Κοινοτήτων ότι η Κύπρος είναι περιοχή με στρατηγική αξία, και γι' αυτό ουδέποτε θα τύχει αυτοδιάθεσης. Η Ελλάδα, με αίτησή της στον Ο.Η.Ε., το 1954, ζήτησε, από τον Οργανισμό, την «Εφαρμογήν, της αρχής των ίσων δικαιωμάτων και της αυτοδιάθεσης των λαών, στην περίπτωσιν του λαού της Κύπρου». Στις 17 Δεκεμβρίου 1954, η Γενική Συνέλευση του Ο.Η.Ε. απέρριψε την .....
αίτηση της Ελλάδας. Έτσι, την 1η Απριλίου 1955 ξεκίνησε τη δράση της η Ε.Ο.Κ.Α. Όπως προανέφερα, πολιτικός αρχηγός της υπήρξε ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, και Στρατιωτικός ο Γεώργιος Γρίβας, με το ψευδώνυμο Διγενής. Σκοπός της Ε.Ο.Κ.Α. ήταν η απελευθέρωση της Κύπρου και η Ένωσή της με την Ελλάδα. Ο Αγώνας αγκαλιάστηκε απ' όλο το λαό της Κύπρου, κι ανέδειξε αγωνιστές, οι οποίοι με αυταπάρνηση προσέφεραν τη ζωή τους στην πατρίδα, είτε πέφτοντας νεκροί στα πεδία των μαχών, είτε ξεψυχώντας από τα βασανιστήρια, ή δι' απαγχονισμού.
Ανάλογες
αγωνιστικές κινητοποιήσεις κι εκδηλώσεις γινόντουσαν και στην Ελλάδα,
αντίστοιχα. Κατά τη διάρκεια του Αγώνα λειτούργησε σχέδιο αποστολής
όπλων, στην Κύπρο, με επιβατικά πλοία της γραμμής Πειραιά-Λεμεσού. Άλλα
όπλα έφταναν με το ταχυδρομείο της Πάφου, μα κι αλλιώς. Στις 29
Ιανουαρίου 1956, ο οπλισμός της Ε.Ο.Κ.Α. εμπλουτίστηκε με 800 περίπου
κυνηγετικά όπλα Ελληνοκυπρίων, τα οποία πήραν, απ' αυτούς, μέλη της
Ε.Ο.Κ.Α. Ένας άλλος τρόπος, με τον οποίο βρίσκονταν όπλα, ήταν οι
επιθέσεις σε αστυνομικούς σταθμούς και από νεκρούς Άγγλους στρατιώτες.
Μερικά όπλα ήταν ντόπιας κατασκευής, φτιαγμένα σε ειδικά εργαστήρια, στα
οποία κατασκευάζονταν, επίσης, ωρολογιακές βόμβες, νάρκες και άλλο
πολεμικό υλικό. Στις 9/3/1956, ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος συνελήφθηκε στο
αεροδρόμιο Λευκωσίας, από το οποίο θα μετέβαινε στην Αθήνα, για
συνομιλίες με την Ελληνική Κυβέρνηση.Την ίδια μέρα συνελήφθηκαν και οι Κύπριοι: Μητροπολίτης Κερύνειας, Παπασταύρος Παπαγαθαγγέλου και Πολύκαρπος Ιωαννίδης. Και οι τέσσερις εξορίστηκαν στις Σεϋχέλλες. Στις 10 Μαΐου 1956, οι: Μιχαλάκης Καραολής και Ανδρέας Δημητρίου απαγχονίστηκαν στις κεντρικές φυλακές της Λευκωσίας, για τη δράση τους, ως μέλη της Ε.Ο.Κ.Α. Ενταφιάστηκαν στις κεντρικές φυλακές. Στον ίδιο χώρο, αργότερα, θα ταφούν άλλα έντεκα μέλη της Ε.Ο.Κ.Α. Στις 9 Αυγούστου 1956 απαγχονίζονται τρία, ακόμα, μέλη της, οι: Ανδρέας Ζάκος, Χαρίλαος Μιχαήλ και Ιάκωβος Πατάτσος. Άλλοι τρεις αγωνιστές απαγχονίζονται στις 21 Σεπτεμβρίου, οι: Μιχαήλ Κουτσόφτας, Ανδρέας Παναγίδης και Στέλιος Μαυρομάτης. Ακολούθησε η θυσία του Γρηγόρη Αυξεντίου (3 Μαρτίου 1957), στη μονή Μαχαιρά, όταν οι Άγγλοι έριξαν βενζίνη κι εμπρηστικές βόμβες στο κρησφυγετό του, οπότε ο ήρωας έγινε ολοκαύτωμα. Ξημερώματα της 14ης Μαρτίου 1957 απαγχονίστηκε και ο 19χρονος Ευαγόρας Παλληκαρίδης. Στις 22/10/1957, ο Χάρντινγκ υπέβαλε την παραίτησή του, κι αναχώρησε από την Κύπρο στις 4/11. Στις 3/12 ανέλαβε τα καθήκοντα του ο νέος Κυβερνήτης, Σερ Χιου Φουτ. Στις 5/7/58, οι Άγγλοι συνέλαβαν ένα παιδί, στο χωριό Αυγόρου, και πυροβόλησαν εναντίον των αμάχων του χωριού. Φονεύθηκαν οι: Παναγιώτης Ζαχαρία και Λουκία Παπαγεωργίου, έγκυος και μητέρα έξι παιδιών. Στις 2/9/1958, στο Λιοπέτρι, Άγγλοι στρατιώτες περικύκλωσαν τέσσερις αγωνιστές της Ε.Ο.Κ.Α. Οι: Ανδρέας Κάρυος, Φώτης Πίττας, Ηλίας Παπακυριακού και Χρίστος Σαμαράς, έπεσαν νεκροί. Στις 19 Νοεμβρίου 1958, οι Άγγλοι σκότωσαν και τον Κυριάκο Μάτση, στο Κάτω Δίκωμο. Συνολικά, από τους Άγγλους σκοτώθηκαν:
Γρηγόριος Αυξεντίου - Μάρκος Δράκος - Πέτρος Γιαλλούρος -Ανδρέας Κάρυος - Γεώργιος Κάρυος - Στυλιανός Λένας - Κυριάκος Μάτσης - Χαράλαμπος Μούσκος - Ηλίας Παπακυριακού - Φώτιος Πίττας - Χρήστος Σαμάρας.
Κύπριοι απαγχονισθέντες υπό των Άγγλων:
Μιχαήλ Καραολής, ετών 23, 10-5-56.
Ανδρέας Δημητρίου, ετών 22, 10-5-56.
Ανδρέας Ζάχος, ετών 24, 9-8-56.
Ιάκωβος Πατάτσος, ετών 22, 9-8-56.
Χαρίλαος Μιχαήλ, ετών 22, 9-8-56.
Μιχαήλ Κουτσόφτας, ετών 22, 21-9-56.
Στέλιος Μαυρομάτης, ετών 20, 21-9-56.
Ανδρέας Παναγίδης, ετών 22, 21-9-56.
Ευαγόρας Παλληκαρίδης, ετών 19, 13-3-57.
Πρώτο θύμα του Αγώνα, σκοτωμένος σε ατύχημα, καθώς προσπαθούσε, τα μεσάνυκτα της 31ης Μαρτίου προς την 1η Απριλίου 1955, να βοηθήσει τον Ανδρέα Κάρυο να προκαλέσει βραχυκύκλωμα, λίγο έξω από το Αυγόρου, για να συσκοτισθεί η Αμμόχωστος την ώρα που θα ρίχνονταν οι πρώτες βόμβες της Ε.Ο.Κ.Α., υπήρξε ο Μόδεστος Παντελή. Γεννήθηκε στο χωριό Λιοπέτρι, της επαρχίας Αμμοχώστου, στις 16 Δεκεμβρίου 1923.
Με τη σειρά μου, στον ποιητή κι αγωνιστή Ευαγόρα Παλληκαρίδη και σ' όλους τους ήρωες οι οποίοι θυσιάστηκαν για τη Λευτεριά της Κύπρου μας από την Αγγλοκρατία, αφιερώνω το ποίημά μου: ΠΟΡΕΙΑ
Φορώντας τ' άρματα του Δίκιου
πάλεψες για τη Λευτεριά.
Με τα τσαπράζια των Ιδανικών σου πολέμησες.
Ξυπόλυτα όνειρα -μικρά, αθώα παιδιά,
μόρτες τ' "ανέφικτου"- σ' άνοιγαν δρόμο.
Πέταξες στο φως μ' ανοιχτά φτερούγια,
να κυνηγήσεις τ' "άπιαστο" ως τα περβόλια του Ήλιου.
Εκεί που δάκρυα έχουν μόνο οι κρίνοι
και πεπτωκότες άγγελοι.
Νίκος Μπατσικανής, συγγραφέας - ποιητής.
Μελετητής Ελληνικής Γλώσσας & Ιστορίας.
Η 1η Απριλίου 1955 Ο αγώνας εκράγηκε στις 0.30" το πρωί της lης Απριλίου 1955, ξημερώματα Παρασκευής. Η Κύπρος μετατράπηκε ξαφνικά σε ένα κοχλάζον ηφαίστειο που με τη φωτιά του καταύγαζε τον κόσμο και με τις υποχθόνιες δονήσεις του έσειε τα θεμέλια της γης. 'Ήταν απίστευτο. Ο εχθρός αλαφιάστηκε. Ο λαός ένιωσε να του θερμαίνει την καρδιά η άγια φωτιά. Η νιότη πυρπολήθηκε. Τα λάβαρα των αιώνων υψώθηκαν στα κάστρα. Ολόκληρο το νησί έγινε μια απέραντη γαλανόλευκη σημαία. Κι η μπαρουτοκαπνισμένη ατμόσφαιρα ηλεκτρίστηκε από τα πολεμικά τροπάρια του Γένους και τα εμβατήρια του ξεσηκωμού.
Το έθνος ξύπνησε, έστησε αυτί κατά το νότο, η μνήμη της Αγίας Λαύρας φύσηξε σαν πνοή ζωογόνα για να φλογίσει την Ψυχή και να Θεριέψει το εθνικό όνειρο. Εκείνη την πρώτη νύχτα χτύπησε ο Γρηγόρης Αυξεντίου με την ομάδα των Αμμοχωστιανών στη Δεκέλεια. με αποστολή να προκαλέσουν διακοπή του ηλεκτρικού ρεύματος και συσκότιση σ' όλο το νησί. Ο Μάρκος Δράκος με την ομάδα "Αστραπή" ανατίναξαν το Ραδιοφωνικό σταθμό. Άλλες ομάδες ανάλαβαν αποστολές σε προκαθορισμένα σημεία σε διάφορες περιοχές. Την αφετηρία της ιστορίας της δόξας, οριοθέτησε με τη θυσία του ο πρώτος νεκρός. Ο Μόδεστος Παντελή. Ο ήρωας πέθανε από ηλεκτροπληξία ενώ επιχειρούσε να καταστρέψει τα ηλεκτροφόρα Καλώδια. Χρησιμοποίησε σχοινί που είχε υγρανθεί από τη νυχτερινή ανοιξιάτικη νοτιά. Την 1η Απριλίου 1955, η Κύπρος ξύπνησε αναστατωμένη πριν να ροδίσει η αυγή. βγήκε στους δρόμους απορώντας. Το μυστικό της το αποκάλυψε ο Αυγερινός της ελευθερίας που μεσουράνησε μετά τις πρώτες εκρήξεις. Η πατρίδα φόρεσε τα γιορτινά της κι έκανε το σταυρό της. Το πανηγύρι του αγώνα άρχιζε. Ο άγγελος του λυτρωμού φτεροκοπούσε και μετέδιδε από πόρτα σε πόρτα το άγγελμα του ξεσηκωμού. Κι ο Διγενής κυκλοφορούσε την προκήρυξή του.
Αρχικά η ΕΟΚΑ ιδρύθηκε με σκοπό τη διενέργεια μικρής εκτάσεως στρατιωτικών επιχειρήσεων, κυρίως δε ενεργειών δολιοφθοράς σε άψυχους αγγλικούς στόχους στην Κύπρο, για δημιουργία θορύβου που ενδεχομένως θα υποβοηθούσε τις πολιτικές ενέργειες του αρχιεπισκόπου Μακαρίου για τη λύση του Κυπριακού ζητήματος. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι στους αρχικούς σκοπούς της ΕΟΚΑ δεν περιλαμβανόταν το αίτημα για ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, πράγμα που δεν αναφερόταν ούτε στην πρώτη προκήρυξη του Γρίβα που κυκλοφόρησε την 1/4/1955, μέρα έναρξης του ένοπλου αγώνα. Και τούτο, γιατί οι πολιτικοί χειρισμοί ανήκαν στον αρχιεπίσκοπο Μακάριο, τον οποίο ο Γρίβας αναγνώριζε αρχικά ως ανώτερο του και ως τον άνθρωπο εκείνο ο οποίος του ενεπιστεύθη την διεξαγωγή του αγώνος ( Η τρομοκρατία εν Κύπρω - Το ημερολόγιον του Γρίβα, έκδοση 1957 από τους Άγγλους του ανευρεθέντος ημερολογίου, καταχώρηση ημερ. 2/4/1955).
Στη συνέχεια όμως, μετά το ναυάγιο των διαπραγματεύσεων του αρχιεπισκόπου Μακαρίου με τον κυβερνήτη Χάρτιγκ (τέλος 1955 - αρχές 1956), της εξορίας του πρώτου από τον δεύτερο (9/3/1956) και των μεγάλης κλίμακας επιχειρήσεων του Χάρτιγκ κατά της ΕΟΚΑ, η οργάνωση ξέφυγε από τις αρχικές δραστηριότητές της (δολιοφθορές) και ανταπέδωσε τα πλήγματα, αναγκασμένη πια να αναμετρηθεί με τους Βρετανούς. Ο ίδιος ο Γρίβας (Απομνημονεύματα/ διαχωρίζει τον τετραετή αγώνα της ΕΟΚΑ στις ακόλουθες φάσεις:
α) Από την έναρξή του μέχρι την άφιξη του Χάρτιyκ (1/4/1955 - 3/10/1955).
β) Από την άφιξη του Χάρτιγκ μέχρι την εξορία του Μακαρίου (3/10/1955 - 9/3/1956).
γ) Από την εξορία του Μακαρίου μέχρι την πρώτη εκεχειρία (9/3/1956 - 16/8/1956).
δ) Από την πρώτη μέχρι την δεύτερη εκεχειρία ( 17/8/1956 - 14/3/1957).
ε) Από τη δεύτερη εκεχειρία μέχρι την αντικατάσταση του Χάρτιγκ (15/3/1957 - 6/11/1957).
στ) Από την αναχώρηση του Χάρτιγκ μέχρι την ανακοίνωση του σχεδίου Μακμίλλαν (7/11/1951 - 19/7/1958).
ζ) Από την ανακοίνωση του σχεδίου μέχρι τη συζήτηση του Κυπριακού στον ΟΗΕ (20/7/1958 - 25/11/1958).
η) Από την συζήτηση στον ΟΗΕ μέχρι την υπογραφή των συμφωνιών Ζυρίχης και Λονδίνου (25/11/1958- 19/2/1959).
Κατά την πρώτη φάση, η δράση της ΕΟΚΑ ήταν κυρίως δολιοφθορές, μια απόπειρα κατά της ζωής του Άγγλου κυβερνήτη και σποραδικές επιθέσεις, ταυτόχρονα δε διαδηλώσεις και παναπεργίες.
Κατά τη δεύτερη φάση, στήνονται ενέδρες και διεξάγεται η μεγάλη μάχη στην περιοχή του χωριού Σπήλια, συνεχίζονται οι δολιοφθορές, οργανώνεται η νεολαία και αναδιοργανώνεται η ΕΟΚΑ.
Κατά την τρίτη φάση, εφαρμόζονται μεγάλης κλίμακας τρομοκρατικά μέτρα του αγγλικού στρατού και επιχειρήσεις του Χάρτιγκ κατά της ΕΟΚΑ, κυρίως στην περιοχή Κύκκου. Η ΕΟΚΑ αντεπιτίθεται, γίνεται ακόμη και απόπειρα κατά του Χάρτιγκ, ενώ φθάνει στην Κύπρο ο συνταγματολόγος λόρδος Ράντκλιφ που αποτυγχάνει να προωθήσει την ιδέα εφαρμογής ενός συντάγματος. Μαζική συμμετοχή του λαού σε διαδηλώσεις και παναπεργίες.
Κατά την τέταρτη φάση, η ΕΟΚΑ επαναλαμβάνει τις επιθέσεις της μετά την αποτυχία της προσπάθειας για εκεχειρία. Δημοσιεύεται από τους Βρετανούς το ημερολόγιο του Γρίβα που ανευρέθη και το οποίο, μεταξύ άλλων, ενοχοποιούσε και τον Μακάριο. Η Κύπρος χρησιμοποιείται ως ορμητήριο των Αγγλογάλλων κατά της Αιγύπτου (εισβολή στο Σουέζ). Η ΕΟΚΑ προπαρασκευάζεται για μακρόχρονη δράση. Οι επιθέσεις των Άγγλων και οι αντεπιθέσεις της ΕΟΚΑ συνεχίζονται. Οι Τουρκοκύπριοι αρχίζουν να προβάλλουν έντονα το αίτημα για διχοτόμηση της Κύπρου. Σε μάχες σκοτώνονται ο Μάρκος Δράκος, ο Μιχαήλ Γεωργάλλας και ο Γρηγόρης Αυξεντίου.
Κατά την πέμπτη φάση, αρχίζει η παθητική αντίσταση του λαού. Η ΕΟΚΑ περιορίζει τη δράση της προκειμένου να δημιουργηθεί ευνοϊκό κλίμα για απελευθέρωση του Μακαρίου που κρατείται στις Σεϋχέλλες. Ο Μακάριος απελευθερώνεται. Αναπτύσσεται στην Κύπρο δράση εξτρεμιστών Τουρκοκυπρίων που συνεργάζονται με τους Βρετανούς.
Κατά την έκτη φάση, η δράση της ΕΟΚΑ περιορίζεται και πάλι, κυρίως σε ενέργειες δολιοφθορών. Στην Κύπρο αναλαμβάνει νέος κυβερνήτης ο σερ Χιού Φούτ, που ζητά να συναντηθεί με τον Γρίβα. Το Κυπριακό ζήτημα συζητείται σε πολλά παρασκηνιακά επίπεδα. Εκδηλώνεται μεγάλης κλίμακας οργανωμένη επίθεση των Τουρκοκυπρίων κατά των Ελληνοκυπρίων και των περιουσιών τους. H ΕΟΚΑ επαναρχίζει την δράση της, ενώ επαναρχίζουν και οι μεγάλης κλίμακας επιχειρήσεις των Βρετανών κατά της ΕΟΚΑ.
Κατά την έβδομη φάση, συνεχίζονται οι επιθέσεις των Τουρκοκυπρίων, τους οποίους τώρα κτυπά η ΕΟΚΑ. Οι Άγγλοι κατορθώνουν να δημιουργήσουν στην Κύπρο συνθήκες διακοινοτικής διαμάχης. Σε μάχη σκοτώνονται οι τέσσερις ήρωες του αχυρώνα του Λιοπετρίου. Η ΕΟΚΑ διενεργεί μεγάλες επιθέσεις κατά των Βρετανών. Στο Δίκωμο σκοτώνεται ο Κυριάκος Μάτσης. Αρχίζει η διαφωνία ως προς το πολιτικό μέλλον της Κύπρου, μεταξύ Μακαρίου και Γρίβα.
Κατά την όγδοη και τελευταία φάση του αγώνα, η ΕΟΚΑ περιορίζει τη δράση της, όπως την περιορίζουν και οι Βρετανοί και οι Τούρκοι. Οι παρασκηνιακές ζυμώσεις οδηγούν στην επίτευξη συμφωνίας μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας στη Ζυρίχη, που προσυπογράφεται προσυπογράφεται και από τους λοιπούς ενδιαφερομένους (Ελληνοκυπρίους, Τουρκοκυπρίους και Βρετανούς) στο Λονδίνο. Η Κύπρος καθίσταται πια ανεξάρτητη Δημοκρατία.
Ποτέ δεν θα πεθάνουνε, όσοι πέθαναν σήμερα. Και της σκλαβιάς τα σίδερα, θα σπάσουν κάποια μέρα, και θ' ακουστούν ελεύθερα, τραγούδια πέρα ως πέρα, στο ελληνικό νησί...
Οι θυσίες του κυπριακού Ελληνισμού δεν ευοδώθηκαν. Το νησί, εξ αιτίας των συμφερόντων των μεγάλων δυνάμεων και των λαθών των ελληνικών κυβερνήσεων, έμεινε εκτός ελληνικού κράτους. Τα διδάγματα, όμως, οι αγώνες και οι Θυσίες των νέων της Ε.Ο.Κ.Α. συνέθεσαν ισχυρές και απαράγραπτες παρακαταθήκες πέρα και πάνω από το εφήμερο και το ιδιοτελές.
Όπως ακριβώς το έγραψε ένας πατριώτης από τη Λευκωσία:
«Η ΕΝΩΣΗ ΘΑ ΕΙΝΑΙ Η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΜΑΓΕΙΑ.
ΚΑΙ ΟΙ ΑΥΘΕΝΤΙΚΟΙ ΕΝΩΤΙΚΟΙ,
ΘΑ ΕΙΝΑΙ ΠΑΝΤΑ ΗΘΙΚΑ ΩΡΑΙΟΙ, ΣΑΝ ΜΥΘΟΣ...»
ΚΑΙ ΟΙ ΑΥΘΕΝΤΙΚΟΙ ΕΝΩΤΙΚΟΙ,
ΘΑ ΕΙΝΑΙ ΠΑΝΤΑ ΗΘΙΚΑ ΩΡΑΙΟΙ, ΣΑΝ ΜΥΘΟΣ...»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου